Φέρνοντας τη φύση μέσα στην πόλη

Τα τελευταία χρόνια στη διάρκεια της πανδημίας συνειδητοποιήσαμε όλοι πόσο σημαντική είναι η επαφή με τη φύση, την αξία να έχει κανείς στο σπίτι του περισσότερους εξωτερικούς χώρους, μπαλκόνια, ακόμη και στέγες, όπου μπορεί να απολαμβάνει τις δραστηριότητες, τα χόμπι του, αλλά και την επαφή με άλλους ανθρώπους. Ανάγκες που την περίοδο της πανδημίας έγιναν πιο σημαντικές από ποτέ. Στην πραγματικότητα, αυτή η κατάσταση ανέδειξε κάτι που οι άνθρωποι είχαμε αμελήσει: στην προσπάθειά μας να προλάβουμε την εξέλιξη, ξεχάσαμε ότι πρέπει να βρούμε τρόπους να ενσωματώσουμε στη ζωή και στις πόλεις και το πράσινο.

Οι πόλεις θεωρούνται ένας από τους κύριους λόγους για τα πολλά περιβαλλοντικά ζητήματα που αντιμετωπίζουμε σήμερα. Μελέτες δείχνουν ότι οι πόλεις εκπέμπουν 60% διοξείδιο του άνθρακα και ευθύνονται για περισσότερο από το 70% των παγκόσμιων εκπομπών CO2. Η ταχεία αστικοποίηση φαίνεται να είναι μη αναστρέψιμη, με περισσότερο από το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού να ζει στις πόλεις μέχρι το 2050, με αποτέλεσμα η αύξηση, όπως λένε οι ειδικοί, του αστικού πληθυσμό να φτάσει το 70%. Η φύση στην πόλη είναι πλέον επιτακτική ανάγκη, ιδιαίτερα για πόλεις όπως η Λευκωσία, όπου το πράσινο δεν είναι προτεραιότητα στον πολεοδομικό σχεδιασμό τους.

Οι στόχοι του συγκεκριμένου έργου στη Λευκωσία της Κύπρου δεν αφορούν, μόνο, την αρχιτεκτονική. Ζητούμενο δεν ήταν ένας αρχιτεκτονικός σχεδιασμός που να περιλαμβάνει τη φύση, αλλά πώς να αναδειχθεί το φυσικό –και το αστικό– περιβάλλον μέσα από τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό. Για να επιτευχθεί αυτό το αποτέλεσμα, οι αρχιτέκτονες του γραφείου Christos Pavlou Architecture, που σχεδίασαν το σπίτι και είχαν την επιμέλεια του έργου, αναφέρουν ότι έπρεπε να θολώσουν τα όρια μεταξύ του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα, διερευνώντας ταυτόχρονα πόσο η ιδιωτικότητα επεμβαίνει/επηρεάζει τον δημόσιο χώρο. Μπορεί, για παράδειγμα, η επέκταση μιας ιδιωτικής κατοικίας στον δημόσιο χώρο να δημιουργήσει καλύτερες συνθήκες στο αστικό περιβάλλον; Μπορεί επίσης να βοηθήσει στη δημιουργία/επέκταση των χώρων πρασίνου στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις και να συνεισφέρει στη διατήρηση της βιοποικιλότητας; Μπορεί να αυξήσει το πράσινο στις γειτονιές, στα δημόσια κτίρια και αλλού; Είναι μερικά από τα ερωτήματα που τέθηκαν και στα οποία οι αρχιτέκτονες επιχείρησαν να δώσουν λύσεις και απαντήσεις.

«Η αντίληψη μας για τον χώρο μας αφορά τόσο την αισθητική όσο και τις εμπειρίες ενός τόπου – όχι μόνο σε φυσικό επίπεδο αλλά και σε επίπεδο μνήμης. Η ιδέα να συνδεθεί οπτικά ένα αστικό σπίτι με τα γύρω τοπία, δημόσια και ιδιωτικά, στοχεύει στο να αναδείξει την ομορφιά του πράσινου μέσα στην καθημερινότητα της πόλης. Να δημιουργήσει νέα πρότυπα στον αστικό τρόπο ζωής. Να θυμίσει ότι το φυσικό περιβάλλον είναι αυτό από όπου προερχόμαστε. Γι’ αυτό, συνειδητά ή ασυνείδητα, όταν είμαστε μέσα/κοντά σε αυτό νιώθουμε ανακούφιση, ψυχική και πνευματική ανάταση», εξηγούν οι αρχιτέκτονες.

Οι πράσινοι χώροι περιβάλλουν το κτίριο, χωρίζοντας τον όγκο του σε δύο ορθογώνιους κύβους, με τον κήπο που βρίσκεται στην καρδιά του σπιτιού να είναι ο μεγάλος πρωταγωνιστής. Οι πράσινες βεράντες στον πρώτο όροφο, ο κήπος και όλες οι άλλες ζώνες με φυτεύσεις οργανώνονται και λειτουργούν γύρω από την κεντρική ιδέας της βλάστησης. Το αποτέλεσμα είναι ένας χώρος που συνδέει τον χρήστη με τη φύση, δημιουργεί ένα ευχάριστο περιβάλλον και προσφέρει στον δημόσιο χώρο.

Μερικοί από τους βασικούς στόχους του σχεδιασμού για μια βιώσιμη πόλη ήταν η διατήρηση της αστικής βιοποικιλότητας, η μείωση του διοξειδίου του άνθρακα, η χρήση ανανεώσιμων πηγών, η ελαχιστοποίηση της ανάγκης για συντήρηση, η διατήρηση και η αύξηση του αστικού τοπίου. Η ιδέα του έργου προσπαθεί να αναδείξει τη σημασία των ιδιωτικών αστικών κήπων στη μείωση του διοξειδίου του άνθρακα, λόγω του μικροκλίματος που δημιουργούν.

Η δημιουργία/επέκταση του φυσικού περιβάλλοντος στην πόλη όχι μόνο φέρνει ομορφιά στον αστικό ιστό, αλλά ενθαρρύνει την επιστροφή τοπικών ειδών πτηνών και μελισσών διατηρώντας έτσι την αστική βιοποικιλότητα. Το γκαζόν των μελισσών φυτεύτηκε κυρίως σε ισόγειους κήπους. Η καταπράσινη αυλή, οι φυτεμένες βεράντες και τα τοπία που καλύπτουν το 60% της έκτασης του οικοπέδου, μειώνουν την απορροή υδάτων και διατηρούν επαρκή στάθμη του υπόγειου νερού.

Επιπλέον, τα «τοπία» που τυλίγουν το σπίτι λειτουργούν ως ρυθμιστής θερμοκρασίας. Στο εσωτερικό δημιουργούν κατακόρυφο και οριζόντιο εγκάρσιο αερισμό, παράγοντας ένα ήπιο αποτέλεσμα ψύξης, και εξωτερικά βοηθούν στη μείωση της θερμοκρασίας του κτιρίου μειώνοντας έτσι τις μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

Οι κύριες λειτουργίες του σπιτιού (ψύξη, θέρμανση, παροχή ζεστού νερού) λειτουργούν με καθαρή ανανεώσιμη ηλεκτρική ενέργεια, που παρέχεται από 16 φωτοβολταϊκά πάνελ και ηλιακούς συλλέκτες. Ενα σύστημα αντλίας θερμότητας αυξάνει περαιτέρω την εξοικονόμηση ενέργειας κάνοντας πλήρη χρήση των ανανεώσιμων φυσικών πόρων και, κατά συνέπεια, μειώνοντας τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.

Το σκυρόδεμα χρησιμοποιήθηκε για το δομικό πλαίσιο και τα χτυπήματα δαπέδου, το οποίο είναι εξαιρετικά ανθεκτικό, χωρίς συντήρηση, χαμηλής τεχνολογίας για κατασκευή χαμηλού κόστους και εξαιρετικά ανακυκλώσιμο. Ολοι οι τοίχοι είναι κατασκευασμένοι από τούβλα τοπικής παραγωγής.

Λειτουργικά εξωτερικά συρόμενα πάνελ ελέγχουν το εσωτερικό περιβάλλον καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.

Η ιδέα του έργου μας επικεντρώθηκε στη διερεύνηση δημιουργικών τρόπων ανάμειξης ενός ενιαίου σπιτιού στον αστικό ιστό, που θα ωφελούσε όχι μόνο τον χρήστη αλλά τη γειτονιά και την πόλη γενικότερα. Ενα σπίτι που βοηθά στο πράσινο της πόλης, προωθεί τους κοινόχρηστους χώρους και τον κοινωνικό διάλογο μεταξύ των γειτόνων είναι αυτό που μας ενέπνευσε να σχεδιάσουμε το σπίτι στον κήπο. Ενα σπίτι που θα υποστηρίξει παραμελημένους κοινόχρηστους χώρους, όπως το πάρκο και το μονοπάτι, αναβαθμίζοντας κατοικημένες αστικές περιοχές.

Τέτοιες πολυεπίπεδες παρεμβάσεις αναβαθμίζουν την εμφάνιση αυτών των χώρων και δημιουργούν καθαρές, ασφαλείς και ελκυστικές γειτονιές για όλους. Η προώθηση της κοινής ευημερίας όπως ο κήπος, «ο κήπος μου είναι ο «δικός σας», βοηθά στη δημιουργία περισσότερων πόλεων χωρίς αποκλεισμούς και διασφαλίζει ότι όλοι οι άνθρωποι απολαμβάνουν τα οφέλη αυτών των φυσικών βελτιώσεων. Οι μικρές πράσινες παρεμβάσεις βοηθούν όλους να αισθάνονται άνετα και ευπρόσδεκτοι στην κοινότητα, κάνοντας τους ανθρώπους στις γειτονιές πιο εξωστρεφείς, φέρνοντάς τους σε επαφή. Η πράσινη αστικοποίηση μπορεί να είναι το μέλλον μας για μια όμορφη συμβίωση.